LİMBİK SİSTEM
Limbik sistem, birbirine bağlı bir grup beyin yapısı için
kullanılan ortak terimdir; bu yapılar; duyguların ifade edilmesi, beslenme,
sıvı alam, savunma ve üremenin yanı sıra belleğin oluşturulması gibi hayatta
kalmayla ilgili davranışları düzenler.
‘Limbik sistem’ terimi, bu sistemin ayırt edebilen ilk
parçalarının beynin orta kısmındaki yapıların (halka şeklinde, para-hipokampus
ve hipokampus kıvrımlar) çevresinde bir halka ya da sınır (limbus) oluşturduğu
gözlendiğinden kullanılmaktadır; ancak daha sonraki tanımlamalar, çok sayıda
başka yapıyı da içerir.
Bu sistemin ana bileşenleri, hipokampus, amigdala (badem
şeklindeki oluşum), bölme işlemiyle ilgili bölge ve hipotalamustur.
Temporal lopun içinde yer alan hipokampus, bu lopun alt
yüzeyinin iç kısmındaki kabuğun devamıdır. Beyin kabuğu, talamus ve
hipotalamusun diğer kısımlarına bağlı olan hipokampus, yeni belleklerin
oluşumunda zorunlu bir yere sahiptir.
Hipokampus zarar gördüğünde hasta, geçmiş anılarını
anımsayabilir, ancak beş dakika önce ne yaptığını ya da ne söylediğini
anımsayamaz. Bir diğer deyişle hastalar, yeni edinilen bilgiyi belleklerine
kaydedemezler; bu duruma ileriye yönelik hafıza kaybı adı verilir.
Hipokampusun hasar görmesiyle ayırt edilen hafıza kaybı
türü, Alzheimer hastalığında da görülür. Hipokampus, oksijen yetersizliğine
karşı son derece duyarlı olduğundan boğulma riski atlatan hastalarda kaza
sonrası belirli bir süre ileriye yönelik hafıza kaybı görülebilir.
Amigdala (badem şeklinde oluşum), beynin şakak kemiği
bölümüne uyan kısımda, hipokampusun hemen önünde yer alır. Koku alma sistemine,
hipokampusa, beyin kabuğuna ve hipotalamusa sıkıca bağlı olan amigdala,
duyguların ifade edilmesi için önemli bir merkezdir.
Amigdalası alınan insanlar ya da hayvanlar, normalde korku
uyandırması gereken uyarılara yanıt vermez. Bir diğer deyişle, korkutucu ya da
tehdit edici bir durum ayırt edemezler.
Kedilerde amigdalanın elektrikle uyarılması, ciddi bir
savunma tepkisine yol açabilir. İnsanlardaysa böyle bir uyarım, kaygı ve
rahatsızlık duygularına neden olur.
Beynin içyüzünde, korpus kallozunun ön kısmının altında yer
alan küçük bir alan olan (boşluğu ikiye bölen) bölge; hipokampus, amigdala ve
hipotalamusa bağlıdır. Bir hoşnutluk ya da ödül merkezi olarak tanımlanan
septal bölge, bağımlılık davranışıyla ilgili araştırmaların odak noktasıdır.
Hipotalamus, beynin diğer kısımlarıyla bağlantıları ve
hormon üretiminde oynadığı rolle, vücut organlarının (viscera) etkinliklerini
düzenleyen küçük; ama yaşamsal öneme sahip bir bölgedir.
Limbik sistemin bütün parçalarına bağlı olan hipotamaus,
kişi korktuğunda ya da kaygılandığında kan basıncını, kalp atışı ve solunumdaki
artış ya da utandığında yüzün kızarması gibi iç organlarda duygularla ilgili
olarak meydana gelen değişikliklerden sorumludur.
Duygusal ifadeyle ilgili davranışsal ya da bilişsel
değişiklikler, yansıtmalar aracılığıyla çeşitli limbik yapılardan (hipotalamus,
amigdala, hipokampus) alınır ve beynin şakak kemiği bölümüne uyan kısmının
kabuğuna aktarılır.
Şahin SANDALCIOĞLU
Uzman Sosyolog-Refleksolog
GSM: +90532 297 9235
KAYNAK
Prof. Dr. David Tracey
Prof. Dr. Peter Baume
Prof. Dr. Kurt H. Albertine
Prof. Dr. Laurence Garey
Prof. Dr. Frederick Rost
Prof. Dr. Phil Waite