GENEL DUYULAR

GENEL DUYULAR

Genel duyular algılayıcılarının birçoğu deri de bulunur. Dokunma duyusuyla ilgili algılayıcılar, dokunma, basınç, titreşim, gıdıklama ve kaşıntıyı algılayabilen mekanoreseptörlerdir.

Deride bulunan dokunma duyusu algılayıcılarının en az altı farklı türü vardır; Ruffini cisimciği, Meisner cisimciği (parmak uçlarında bulunur ve hafif dokunma duyusunu algılar), Krause cisimciği (soğuğu algılar), Pacini cisimciği ve Merkel diskleri, bunların arasında yer alır.

Dokunma duyusuyla ilgili algılayıcılar özellikle dudaklar, parmak uçları, avuç içleri, ayak parmakları, meme başları, penis başı ve klitoris gibi belirli bölgelerde çok sayıda bulunur.

İğne batması ya da titreşim gibi bir uyarı, bu algılayıcılardan herhangi birine uygulandığında duyusal bir sinir uyarımına dönüştürülerek omuriliğe iletilir.

Uyarım, özel sinir yollarıyla omurilikten talamusa, oradan da beyin kabuğuna gönderilir; burada özgün uyarımın doğasına ve o sırada beynin genel bilinçlik düzeyine göre bir titreşim; iğne batması ya da diğer duyular olarak tanımlanır.

Deride bulunan diğer algılayıcı türleri; termoreseptörler ve nosiseptörlerdir.

Diğer genel duyusal algılayıcı kaslar, kirişler ve eklemlerin dokuları içinde bulunur.

Proprioseptörler ağırlık, vücudun konumu, kollarla bacaklar gibi vücut parçalarının devinimleri ve çeşitli eklemlerin pozisyonuyla ilgili bilgi sağlar. Proprioseptörler; kas liflerini, Golgi kiriş organlarını ve eklem algılayıcılarını içerir.

Bu algılayıcılar, vücuda kas hareketlerinin eşgüdümünü sağlamak ve vücudun pozisyonunu korumak için gerekli duyusal bilgiyi verir. Proprioseptörlerin gönderdiği bilginin büyük bir kısmı bilince ulaşmaz.

Termoreseptörler (ısı algılayıcıları), vücudun çeşitli yerlerine dağılmıştır. Ayrı termoreseptörler, soğukla sıcağı algılar ve dondurucu soğuktan yakıcı sıcağa kadar ısı değişikliklerini kaydeder. Dudaklar, ağız ve anüs çevresindeki deride sayısız termoreseptör vardır.

Nosiseptörler (ağrı algılayıcılar), vücuttaki birçok dokuda bulunur. Bedensel ağrıları (deri, kaslar, kirişler ya da eklemlerdeki ağrıları) veya iç organlardaki ağrıları algılarlar.

Bu algılayıcılar; hasar gören hücrelerin, yüksek vücut ısısının, gerilen kas liflerinin ve diğer uyarıların salgıladığı kimyasal maddelere yanıt verir.

İç organlardaki nosiseptörlerin uyarılarını taşıyan sinirler, vücudun yüzeyini kaplayan derinin farklı bölgelerindeki sinirlerle aynı yerden omuriliğe girebilir. Ağrı, etkilenen organdan daha çok deride hissedilir; bu, gönderme ağrı olarak bilinir.

‘Sessiz’ nosiseptörler olarak adlandırılan bazı nosiseptörlerse iltihaplı dokudaki hücrelerin salgıladığı kimyasal maddelerde sentez yapana dek, yoğun uyarılara yanıt vermez.

Şahin SANDALCIOĞLU

Uzman Sosyolog-Refleksolog

GSM: +90532 297 9235

KAYNAK

Prof. Dr. David Tracey

Prof. Dr. Peter Baume

Prof. Dr. Kurt H. Albertine

Prof. Dr. Laurence Garey

Prof. Dr. Frederick Rost

Prof. Dr. Phil Waite