LİMBİK SİSTEM - BEYİN

LİMBİK SİSTEM

Limbik sistem, birbirine bağlı bir grup beyin yapısı için kullanılan ortak terimdir; bu yapılar; duyguların ifade edilmesi, beslenme, sıvı alam, savunma ve üremenin yanı sıra belleğin oluşturulması gibi hayatta kalmayla ilgili davranışları düzenler.

‘Limbik sistem’ terimi, bu sistemin ayırt edebilen ilk parçalarının beynin orta kısmındaki yapıların (halka şeklinde, para-hipokampus ve hipokampus kıvrımlar) çevresinde bir halka ya da sınır (limbus) oluşturduğu gözlendiğinden kullanılmaktadır; ancak daha sonraki tanımlamalar, çok sayıda başka yapıyı da içerir.

Bu sistemin ana bileşenleri, hipokampus, amigdala (badem şeklindeki oluşum), bölme işlemiyle ilgili bölge ve hipotalamustur.

Temporal lopun içinde yer alan hipokampus, bu lopun alt yüzeyinin iç kısmındaki kabuğun devamıdır. Beyin kabuğu, talamus ve hipotalamusun diğer kısımlarına bağlı olan hipokampus, yeni belleklerin oluşumunda zorunlu bir yere sahiptir.

Hipokampus zarar gördüğünde hasta, geçmiş anılarını anımsayabilir, ancak beş dakika önce ne yaptığını ya da ne söylediğini anımsayamaz. Bir diğer deyişle hastalar, yeni edinilen bilgiyi belleklerine kaydedemezler; bu duruma ileriye yönelik hafıza kaybı adı verilir.

Hipokampusun hasar görmesiyle ayırt edilen hafıza kaybı türü, Alzheimer hastalığında da görülür. Hipokampus, oksijen yetersizliğine karşı son derece duyarlı olduğundan boğulma riski atlatan hastalarda kaza sonrası belirli bir süre ileriye yönelik hafıza kaybı görülebilir.

Amigdala (badem şeklinde oluşum), beynin şakak kemiği bölümüne uyan kısımda, hipokampusun hemen önünde yer alır. Koku alma sistemine, hipokampusa, beyin kabuğuna ve hipotalamusa sıkıca bağlı olan amigdala, duyguların ifade edilmesi için önemli bir merkezdir.

Amigdalası alınan insanlar ya da hayvanlar, normalde korku uyandırması gereken uyarılara yanıt vermez. Bir diğer deyişle, korkutucu ya da tehdit edici bir durum ayırt edemezler.

Kedilerde amigdalanın elektrikle uyarılması, ciddi bir savunma tepkisine yol açabilir. İnsanlardaysa böyle bir uyarım, kaygı ve rahatsızlık duygularına neden olur.

Beynin içyüzünde, korpus kallozunun ön kısmının altında yer alan küçük bir alan olan (boşluğu ikiye bölen) bölge; hipokampus, amigdala ve hipotalamusa bağlıdır. Bir hoşnutluk ya da ödül merkezi olarak tanımlanan septal bölge, bağımlılık davranışıyla ilgili araştırmaların odak noktasıdır.

Hipotalamus, beynin diğer kısımlarıyla bağlantıları ve hormon üretiminde oynadığı rolle, vücut organlarının (viscera) etkinliklerini düzenleyen küçük; ama yaşamsal öneme sahip bir bölgedir.

Limbik sistemin bütün parçalarına bağlı olan hipotamaus, kişi korktuğunda ya da kaygılandığında kan basıncını, kalp atışı ve solunumdaki artış ya da utandığında yüzün kızarması gibi iç organlarda duygularla ilgili olarak meydana gelen değişikliklerden sorumludur.

Duygusal ifadeyle ilgili davranışsal ya da bilişsel değişiklikler, yansıtmalar aracılığıyla çeşitli limbik yapılardan (hipotalamus, amigdala, hipokampus) alınır ve beynin şakak kemiği bölümüne uyan kısmının kabuğuna aktarılır.

Şahin SANDALCIOĞLU

Uzman Sosyolog-Refleksolog

GSM: +90532 297 9235

KAYNAK

Prof. Dr. David Tracey

Prof. Dr. Peter Baume

Prof. Dr. Kurt H. Albertine

Prof. Dr. Laurence Garey

Prof. Dr. Frederick Rost

Prof. Dr. Phil Waite