PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ

PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİ

Hipofiz bezinden salgılanan prolaktin hormonunun aşırı salgılanması durumuna tıp dilinde 'hiperprolaktinemi'denir.

Prolaktin yüksekliği her zaman hastalık nedeniyle olmaz. Gebelik, stres, aşırı proteinli beslenme, meme başının uyarılması ve egzersiz de  prolaktin düzeyini artırabilir.

Kullanılan bazı ilaçlar da prolaktin düzeyini artırabilir.

Özellikle depresyon ilaçları, psikiyatrik hastalık tedavisinde kullanılan ilaçlar, içinde verapamil olan tansiyon ilacı gibi ilaçlar, östrojen ilaçları veya doğum kontrol hapları  prolaktin düzeyinde artış yapabilir.

HASTALIK NEDENİYLE PROLAKTİN YÜKSELMESİ İSE ŞU DURUMLARDA GÖRÜLÜR

1 Hipofiz bezinde tümör olması:  Eğer bu tümör prolaktin salgılıyorsa  buna 'prolaktinoma'adı verilir. Diğer hipofiz  tümörlerinde de prolaktin kanda artabilir.

2 Hipofizin travmaya uğraması

3 Hipofiz bezindeki sarkoidoz veya tüberküloz gibi hastalıklar

4 Hipofizin radyasyona (ışın tedavisine)  maruz kalması

5 Tiroid bezi yetmezliği varsa prolaktin yükselir

6 Kronik böbrek yetmezliği ve siroz hastalığında da prolaktin yükselir

7 Bazen polikistik over sendromlu kadınlarda da hafif derecede prolaktin yüksekliği olabilir.

MAKROPROLAKTİN NEDİR

Bazen prolaktin molekül yapısı bozuk olabilir.  Bu durum varken yapılan ölçümlerde prolaktin yüksek çıkar. Aslında bu yükseklik  molekülün bozuk olmasından kaynaklanır. Bir hastalık değildir. Bu nedenle prolaktin düzeyi yüksek olan hastalarda makroprolaktin (diğer adı big prolaktin) bakılmasında bu nedenle fayda vardır. Prolaktini yüksek hastaların yaklaşık % 20’sinde makroprolaktin vardır.

PROLAKTİNOMA VE PROLAKTİN YÜKSEKLİĞİNİN NEDEN OLDUĞU ŞİKAYET VE BULGULAR

Hipofiz bezinde bulunan ve prolaktin salgılayan  kanser olmayan tümörlere 'prolaktinoma' denir.

Prolaktinoması olan hastalarda prolaktin hormon yüksekliğine bağlı olarak kadın hastaların % 30-80’ninde  memeden süt gelmesi (tıp dilinde buna 'galaktore' denir),adetlerde azalma veya olmaması, çocuk olmaması,  libido (cinsel istek) azalması, vajinal kuruluk, sıcak basması, ağrılı cinsel ilişki, tüylenme ve kilo artışı  oluşur.

 Bu şikayetlerin çoğu yüksek prolaktin nedeniyle yumurtalıktan östrojen az salgılanmasına bağlıdır. Erkek hastalarda ise  testosteron azalması,  empotans, vücut kıllarında azalma, testislerde yumuşama,  sperm sayısında azalma ve  memelerde büyüme (tıp dilinde 'jinekomasti' denir) görülebilir.

Bazı erkeklerde enerji azalması, kas kitlesinde azalma ve kan sayımında azalma olur.  Hipofizdeki tümörlerin % 30-40’nı prolaktinoma oluşturur ve kadınlarda daha sık görülür. Hastalarda kemik erimesi de görülebilir.

Hipofizdeki tümörün çapı önemlidir. Çapı 1 cm den büyük ise buna tıp dilinde 'makroadenom' denir ve  prolaktinomaların çoğu mikroadenomdur.  Bu tümörler göz sinirine bası yapabilir. Bu nedenle önem taşır. Çapı 1 cm’den küçük ise bu tümörlerte 'mikroadenom'denir.

Özellikle kadınlarda tanı konulduğunda prolaktinomaların büyük çoğunluğu mikroadenom halindedir yani çapı küçüktür. Erkeklerde  ise  tanı konulduğunda  prolaktinomalar genellikle makroadenomlar halinde yani çapı 1 cm’den büyüktür ve göz sinirine baskı yapabilir.

Çapı büyük olan tümörlerde  baş ağrısı vakaların %50’sinde görülebilirken, tümörün etkisiyle diğer hipofiz hormonlarında oluşabilecek eksikliklere bağlı şikayetler olabilir.

Uzun süre tedavi edilmemiş  prolaktin yüksekliğinde FSH ve LH hormonları az salgılanacağından ve prolaktinin etkisiyle kemik erimesi olabilir.

Prolaktini  hafif yüksek kadınlarda yumurtlamada bozulma ve çocuk olmasında zorluk olabilir.

TEŞHİS

Teşhis için  kanda prolaktin düzeyi ölçülür. Hafif yükseklik varsa tetkik tekrarlanabilir. İlaç kullanımı özellikle araştırılmalıdır. Prolaktin düzeyinde yükseklik varsa bunun tiroid yetmezliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığını anlamak için tiroid hormonlarına bakılır. 

Kanda üre, kreatinin, karaciğer testleri yapılabilir. Kadınlarda gebelik testi de yapılmalıdır. Hipofizde tümör olup olmadığını anlamak için hipofiz  MR tetkiki, yoksa tomografi yapılabilir. Hipofizde tümör varsa hipofizin diğer hormonları incelenebilir. Büyük tümör varsa  görme alanı yapılır.

Şahin SANDALCIOĞLU

Uzman Sosyolog-Refleksolog

+90532 297 92 35

Kaynakça: Kaynakça: Prof.Dr.Metin ÖZATA